• Podróż do Indii - luty 2011
• Karnataka (Indie)
• Goa (Indie)

Strona w przygotowanina blogu post z 8 II 2010...

Autor:                        Marjane Satrapi
Tytuł:                         Persepolis. Historia dzieciństwa
Wydanie oryg:        2001 (Francja)
Wydanie polskie:   2006 (Kraków, POST Komiksy Szczególne)

To miejsce dla Indii, ale czasem pojawia się coś z szerszego kontekstu Azji. Iran wprowadziła tu Zahra przedstawiając irańskie kino czyli dziecięcy żywot - "Czas pijanych koni", Gdyby żółwie umiały latać", 'Kolory raju","Bezpańskie psy", czy "Baran". Mimo że poruszają bardzo trudne tematy warto je obejrzeć.
Ta książka też mówi o Iranie.W formie czarno-białych rysunków. Przejmująco. Ale i zabawnie. Czytając ją śmiałam się i płakałam. Marjane Satrapi


opisuje w niej swoje dzieciństwo, dorastanie, wadzenie się z Bogiem, bunt przeciwko rodzicom. Na tle walk szachem, potem podczas rewolucji islamskiej i wojny iracko-irańskiej.


Bohaterka bawi się w manifestacje,


 w tortury, w bycie męczennicą. Traci kolegów, czy to uciekających za granicę, czy też zabijanych przez irackie bomby. Jej los jest pełen tęsknoty za normalną zabawą. Pragnie biegać w dżinsach, obwieszać pokój plakatami zespołów, a jednocześnie doświadcza wizyt w więzieniu,krycia się za obowiązkową czarną chustą, rozmów zbyt trudnych dla nastolatki.


Gorąco polecam! Aby poznać Marji


aby zobaczyć Iran widziany jej oczyma, aby dać się urzec jej rysunkom. jej poczuciu tragizmu ale i humoru.


Ten komiks to jedno z najważniejszych wydarzeń komiksowych ostatnich lat. Nie znałam formy komiksu. Unikałam jej uważając za gatunek mniej szlachetny niż literatura pisana. Marjane Strapi zmienia swoją powieścią graficzną moje zdanie o komiksie.
Biegnę szukać w internecie II części "Perrsepolis. Historia powrotu"!

 
 
 Tu zaczyna się część, której ci, którzy nie znają jeszcze Persepolis, lepiej aby nie czytali. Na prośbę kogoś, kto nie ma dostępu do książki, a chce ją zaliczyć (na studiach) opisuję ją poniżej zbyt szczegółowo.
 


 który w VI wieku p.n.e. stworzył Imperium Perskie - jedno z największych imperiów świata starożytnego. Iran pod swoja grecką nazwą - Persja przetrwał do 1935 roku.  W tym roku Reza Szach,


 ojciec ostatniego szacha nazwał go znów Iranem. Ze względu na zasoby i geograficzne płożenie państwo stawało się obiektem ataku Aleksandra Wielkiego, arabskich sąsiadów z zachodu, mongolskich i tureckich ze wschodu. Jednak język perski przetrwał, a najeźdźcy zasymilowali się z silna kulturą perską stając się Irańczykami.
w XX wieku Reza Schach zmodernizował Iran odkrywając go na zachód. Z chwilą odkrycia ropy - brytyjska próba kontroli Iranu. Gdy w czasie drugiej wojny światowej Iran ogłosił neutralność interwencja aliantów przyczyniła się do wygnania Rezy Szacha i osadzenia na tronie jego syna Mohameda Rezy Pehlavi. W 1951 roku jego premier Mohammad Mosadek


nacjonalizuje przemysł naftowy. Brytyjczycy wprowadzają embargo na ropę irańską, a w 1953wraz z CIA organizują puch w wyniku którego Mosadek z zostaje usunięty, a z emigracji powraca pozostający z nim w konflikcie szach Mohameda Rezy Pehlavi.


 Rządzi on Iranem do 1979, tj do chwili, gdy obala go islamska rewolucja. Od tego czasu Iran kojarzy się światu z fundamentalizmem, fanatyzmem i terroryzmem. M.S. chce swą książką pokazać obraz cierpiących w walce o wolność Iranu.


Rok 1980. Marji ma 10 lat. W 1979 roku doszło w Iranie do rewolucji islamskiej. Rok później Marji jest przymuszana do noszenia chusty . Dziewczynki oddzielono w szkole od chłopców. Na ulicach demonstracje przeciwko chustom, ale strach rośnie. Marji w tym czasie ma własne problemy. Wstydzi się tego, że ma bogatych rodziców, że mają cadillaka i służącą.  Jej wiara w Zaratusztrę, święty ogień i 3 zasady (dobre myśli, dobre słowa i dobre uczynki) jest w tym czasie szczególnie silna. Podczas swoich nocnych rozmów wadzi się z Bogiem.

Wcześniej w 1979 roku podczas rewolucji islamskiej Matji przyjmuje wojowniczą postawę. Bawi się z koleżankami w walkę. Jedna odgrywa Che Guevarę, inna Fidela Castro, jeszcze inna Trockiego. Maszerują na podwórku w manifestacjach krzycząc: "precz z szachem!". Marji uważnie przysłuchuje się opowieściom swego ojca. i babki.

 Słucha o 2500-letniego snu Iranu o wolności i jawie tyranii,  o arabskich najazdach z zachodu, mongolskich ze wschodu, a w końcu o angielskich i amerykańskich manipulacji wokół ropy na Bliskim Wschodzie. Czyta podsuwane jej przez rodziców książki o palestyńskich i wietnamskich dzieciach umierających w konflikcie z Żydami i Amerykanami. Dowiaduje się, kim był Marks i Kartezjusz. Książki budzą w niej zwątpienie. Rozmowy z Bogiem staja się coraz trudniejsze. Słysząc w rozmowach  rodziców o tym, jak ludzie szacha traktują walczących o wolność, wzburzona wieścią o spaleniu ludzi w kinie, Marji chce chodzić z rodzicami na manifestacje. Nie rozumie milczenia Boga.

Codzienne manifestacje. Umęczeni nimi rodzice.'"Rodzice wieczorami wracali zesztywniali od maszerowania i rzucania kamieniami". Marji brakuje zabawy, gry z rodzicami. Rozmowy dotyczą tego, co ich wszystkich boli. Iranu. Ojciec opowiada Marji, że ojca obecnego szacha osadzili na tronie Brytyjczycy. Licząc na  to, że w zamian zapewni im dostęp do ropy. Chciał on modnej wówczas republiki biorąc przykład z jej indyjskiego wydania (z Gandhiego "hindusi muszą zawrzeć pokój z muzułmanami, by pokonać Anglików"), czy tureckiego (Atatuerka: "jesteśmy narodem zachodnim i laickim"), ale Brytyjczycy chcieli go widzieć szachem perskim. Miał stanowić  dla duchowieństwa symbol Boga. Najważniejsze jednak było, by pozwolił sobą Zachodowi manipulować jak marionetką.
Marji dowiaduje się, ze to jej przodek stracił władzę w wyniku zamachu, że skonfiskowano majątek rodziny, ale z braku doświadczonej w rządzeniu kadry pozostawiono dziadka premierem. Zbuntowany zaczął walkę z reżymem. Płacił za to drogo. Pewnego razu przetrzymywano go w celi wypełnionej wodą.
Usłyszawszy to Marji próbuje poczuć los dziadka na własnej skórze. Wieczorem bierze bardzo długą kąpiel. ("Gdy wyszłam, miałam zupełnie pomarszczone dłonie, jak jakiś dziadek".) 
Rządy szacha budzą coraz większe oburzenie rodziców Marji. Jego obietnice budowania silnego Iranu okazują się bez pokrycia. Pieniądze wydawane sa na żałosne obchody 2500lecia dynastii, na uroczystości przy grobie Cyrusa Wielkiego. Ojciec z narażeniem życia fotografuje dramatyczne manifestacje. W domu strach gdy wraca z nich zbyt późno. Z jednej z nich wraca rozbawiony. Śmiejąc się opowiada o groteskowej sytuacji, gdy za męczennika za sprawę wolności uznano człowieka, który zmarł na raka. Marji próbuje pojąć jednoczesną śmieszność i tragizm dziejących się wokół niej zdarzeń.

Marji zacytuje się książkami. Jej ulubionym pisarzem jest Kurd Aszraf Darvichian. Podczas nielegalnego spotkania z nim słucha jego opowieści o 10-letnim tragarzu, 5-letniej tkaczce dywanów i 3-letnim czyścicielu aut. To budzi w niej bunt przeciwko posiadaniu służącej. Mehra zwierza się jej, że zakochała się w chłopcu z naprzeciwka,. Marji pisze za nią listy. Kiedy sprawa wychodzi na jawa, także w oczach ojca Marji służąca nie ma prawa kochać kogoś o wyższym statusie społecznym. Zbuntowana przeciwko temu Marji idzie z Mehrą na demonstracje przeciwko szachowi. Akurat w czarny piątek, gdy zabito wiele osób.

Przestraszony demonstracjami szach daremnie próbuje demokratyzacji Iranu. Musi odejść. Irańczycy świętują radośnie jego rezygnację z władzy. Bezsilny, nie mogący już Zachodowi służyć ropą,  szach znajduje azyl tylko w Egipcie. Po jego odejściu zaczyna się czas rozliczeń. Uczniowie wyrywają z podręczników jego podobizny.  Dzieci próbują mścić się na synach oprawców. Marji powstrzymują od tego słowa matki: "trzeba wybaczać".

Bohaterowie i męczennicy więzieni podczas walki z szachem wracają do domu. Wśród nich przyjaciele rodziców Marji Siamak Javi i Mohsen Chakiba. Marji słyszy zza ściany ich radosne głosy, ale też opowieści o wyrywaniu paznokci, rażeniu stóp prądem, gaszeniu papierosów na ciele i mordzie na partyzancie Ahmadi, który nie zdążył w chwili aresztowania rozgryźć cyjanku. Tematy rozmów rodziców staja się tematem zabaw dzieci.Bawią się w tortury. Marji słyszy od matki: "Wybaczanie też jest niebezpieczne". Tylko Bóg pozostaje dla Marji pocieszeniem.


Marji zazdrości dzieciom, których ojcowie okazali się bohaterami. Na szczęście pewnego dnia z więzienia wraca jej wuj Anusz. Marji urzeczona słucha jego opowieści. Walczył przeciwko Szachowi. Pewnego dnia aresztowano jego przyjaciela Forejduna. Tuż przed egzekucja jego narzeczona przekupiwszy strażników poczęła z nim dziecko. Dziś wychowuje syna w Szwajcarii, bo w Iranie jako nawet nie wdowa po zabitym buntowniku żyłaby w osaczeniu.
Sam Anusz uciekł wtedy pokonując góry w śniegu. Dostał się do Moskwy. Tam założywszy rodzinę z Rosjanka przeżył zawód. Zżerany tęsknotą wrócił do Iranu. Po to, by na 10 lat pójść do więzienia. Marji wysłuchuje jego powieści dumna z bohatera w rodzinie.

Obecność wuja prowokuje do  dyskusji o przyszłości Iranu.  Rozmowy dotyczą sfałszowanych wyborów i ogłoszenia republiki islamskiej. Zaczynają się wyjazdy z kraju. Marji musi na zawsze pożegnać swego przyjaciela Kavena. Rośnie strach przed rządami islamskich radykałów.


Rodzice Marji zastanawiają się nad emigracją. Uspokajają się, ze obawy ludzi się nie sprawdzą, ale wkrótce znajdują ciało utopionego w wannie Mohsena. Ktoś szuka Siamaka. Jego rodzinie pokonuje  granicę ukryta się w stadzie owiec. Bohaterowie, którzy siedzieli w więzieniach za walkę z szachem, umierają zabijani przez islamistów.
Znika tez wuj Amusz. Marji udaje się go odwiedzić w więzieniu. Po tym, jak wuj Amusz umiera podczas egzekucji, Marji każe się Bogu wynosić ze swego serca.

Ambasada Amerykańska w Teheranie zostaje zaatakowana przez studentów islamskich. Wzięto zakładników. Marji obawia się, ze nigdy już nie zobaczy Kavena, który wyjechał od Ameryki. Następuje zmiana podręczników. Zostają zamknięte uniwersytety. Marji opłakuje swoje marzenie o zostaniu druga Marie Curie.
Jej matkę zaatakowano za nie noszenie chusty. Mężczyźni zapuszczają brody. Kryją się z piciem alkoholu. Matka przekonuje Marji, by kłamała w szkole, że modli się pięć razy dziennie. Mimo rosnącego strachu,


 obie idą na manifestację, gdzie Marji po raz pierwszy widzi przemoc. Ledwie udaje im się im uciec przez pałkami.
Ich rodzina wybiera się w podróż do Hiszpanii. Tuż przed zamknięciem granic. Gdy wraca, zastaje Iran w trakcie wojny z Irakiem.  Irańscy integryści podburzyli swych szyickich sprzymierzeńców w Iraku przeciwko Saddamowi . Rodzice Marji nazywają to druga inwazją rabską. Wojna budzi w Marji uczucia patriotyczne, pragnienie obrony kraju.

Zaczynają się bombardowania. Atak iracki kojarzy się rodzicom z arabskim podbojem Iranu sprzed 1400 lat, z narzuceniem Persom islamu. Zagrożenie bombardowaniami rośnie. Reżym zaczyna zwalniać z więzień pilotów. Potrzebni są do bombardowania Bagdadu. W jednym z takich lotów ginie ojciec koleżanki Marji. Wkrótce potem Marji pisze w szkole wypracowanie na temat wojny porównując ją z inwazją arabską sprzed stuleci. Najbardziej porusza jednak wszystkich wypracowanie Pardis. Pisze ona list do swojego ojca obiecując mu, że zajmie się matką i rodzeństwem. Marji pocieszając potem córkę bohatera, słyszy: "wolałabym go żywego w więzieniu".

W sklepach zaczyna się wykupywanie towarów. Rośnie panika. I napięcie. Wszystkiego zaczyna brakować. Irakijczycy bombardują rafinerię w Abdanie. Brakuje więc  benzyny. Dla rodziny Marji zniszczony Abdan oznacza gości. Do domu przyjeżdża przyjaciółka matki, Mali z rodziną. Podczas bombardowania tracą dom. Zanim nie sprzedadzą biżuterii, by zacząć życie w Teheranie, korzystają z pomocy przyjaciół. Odrzuceni przez mieszkańców Teheranu. Stolica niechętnym okiem patrzy na uciekinierów w kraju.

Rośnie ilość męczenników irańskich.. Na ulicach stawia się dla nich (zgodnie szyicką tradycją) sypialnie dla młodożeńców. Mężczyźni, którzy umarli, mogą symbolicznie przeżyć stosunki cielesne idąc do raju. Marji słyszy od swej matki: "Kiedy nadchodzi wielka fala, opuść głowę i pozwól się jej przetoczyć."
- "Bardzo perska filozofia ludzi zrezygnowanych", myśli Marji. W szkole organizowane są pod smutną muzykę zbiorowe bicie się w piersi - opłakiwanie ofiar wojny. Uczniowie kpią z tych seansów umarłych, bawią się w męczenników. Jednocześnie chłopców naprawdę zmusza się do pełnienia ról męczenników. Rekrutuje się dzieciaków z biednych rodzin. Wraz z kluczem na szyję otrzymują obietnicę raju - z jedzeniem, kobietami, złotem. !4-latkowie z fanatycznym śpiewem na ustach prowadzeni są na rzeź. Z kluczem do raju  na szyi wybuchają na minach.

Bombardowania Teheranu przeczekuje się w piwnicach. Potem rozdzwaniają się telefony. Kto żyje, kto zginął. W rodzinie Marji zaczyna się zasłaniać okna, by nikt nie doniósł strażnikom rewolucji o czwartkowych zabawach i wtorkowej grze w karty. Przecież wszyscy już wiedzą o domach rewidowanych w poszukiwaniu gier, szachów, płyt, kaset. Rodzice Marji zostają zatrzymani na ulicy z powodu krawatu ojca. Upokorzeni, zastraszeni. Matka z Marji w popłochu wylewa wszystek alkohol przechowywany  domu.

Marji ma już 12 lat. Dorastaniu towarzyszą kłótnie z rodzicami. Marji ma dość ciągłych rozmów o kłamstwie prasy, porównywania informacji z gazet irańskich z BBC. Marji ma swoje sprawy. Kłoci się z matka z powodu wagarów i kłamstw. W mieście nawoływania do zdobycia irackiego Kabbali - świętego miasta szyitów. Wg ojca wojna umacnia reżym. Nie ustają egzekucje na opozycjonistach. A Marji przeżywa swój własny bunt przeciwko matce-papieros pomaga jej poczuć się dorosłą.

Lipiec 1982 rok. Rodzinę odwiedza wujek Taher. Wstrząśnięty egzekucjami, stęskniony za synem, 13-letnim Alim, którego dla bezpieczeństwa wysłał na Zachód.  Wkrótce potem okazuje się, że wujek Taher znalazł się w szpitalu z powodu kolejnego zawału. Uratować go może tylko operacja za granicą, ale o paszport bardzo trudno. Ojciec Marji szuka pomocy u towarzysza z więzienia wujka Anusza. Chosro zajmuje się produkcja sfałszowanych paszportów. Ukrywając w domu 18-letnią komunistkę Nilufar. Dziewczyna rozczula go przypominając mu wysłaną na Zachód córkę Mandę. Pewnego dnia ktoś jednak donosi o jej kryjówce. Chosro ucieka przez tureckie góry do Szwecji, a chory wujek doczekuje się paszportu w dniu swojego
pogrzebu.

Wkrótce otwarto granice. Rodzice pojechali na kilka dni do Turcji.Wróciwszy obdarowują Marji symbolami wolności: dżinsami, butami Nike i przemyconymi w podpince płaszczy plakatami z Iron Maiden i Kim Wilde. Marji ubrana w nowe spodnie i buty zostaje zatrzymana przez strażniczki rewolucji.


 Nie chcą jej uwierzyć, że oznaka  na kurtce przedstawia nie Michaela Jacksona, ale czarnego muzułmanina Malcolma X. Marji ledwie udaje się uniknąć zamknięcia w komisariacie.

Teheran boi się batalistycznych pocisków irackich. Podczas ich ataku jedyne, co Marji czuje to paniczny strach przed śmiercią. Coraz więcej osób ucieka z Iranu. Sąsiedzi Marji, żydowska rodzina Baba Levy, szczyci się korzeniami od 3 tysięcy lat. Nie chce opuścić Iranu. Marji czasem rozmawia z ich córką zamkniętą w sobie Nedą. Dziewczynka marzy o jasnowłosym księciu, który kiedyś obdarzy ją swą miłością.  Szabat to czas, który cała ich rodzina świętuje  w domu. Po bombardowaniu w ich dzielnicy, Marji zauważa w gruzach niebieską bransoletkę Nedy.("Żaden płacz nie pomniejszyłby mego cierpienia").

Rok 1984. Marji ma już 14 lat. Zbuntowana, nie boi się niczego.


 Stawia się nauczycielom broniąc swego prawa do noszenia biżuterii, czy dżinsów. Na lekcji zarzuca nauczycielom kłamstwo. Mowi o więźniach politycznych, o egzekucjach. Rodzice boja się o nią. Ku przestrodze opowiadają jej o losie 18-letniej Nilufar aresztowanej w domu Chosro. Wg prawa nie można zabić dziewicy. Przed egzekucją przymuszono więc Nilufar do ślubu ze strażnikiem więziennym. Zanim ją rozstrzelano przeżyła gwałt nocy poślubnej. Dowodem na to, był zgodnie z obyczajem wysłany rodzinie posag - 500 tumanów (18 zł).
Przestraszeni o córkę rodzice, decydują się odesłać Marji do Wiednia. Do matki przyjaciółki Szirin. Pragnąc jej zapewnić  wykształcenie w języku francuskim. Z miłości do niej pragną dla niej wolności. Jednocześnie proszą ją, by nigdy nie zapomniała, kim jest.
Przygotowując się do odjazdu Marji rozdaje koleżankom swoje plakaty. W noc przed odjazdem ze wzruszeniem patrzy na babkę. Słucha jej słów: "Spotkasz się  w życiu z wieloma kretynami. Jeśli cię zranią, powiedz sobie, że to ich głupota cię skrzywdziła. Nie ma nic gorszego niż zgorzknienie i zemsta. Bądź zawsze pełna godności i żyj w zgodzie z własnym sumieniem.
Na lotnisku Marji , odwraca się, by ostatni raz spojrzeć na rodziców zostających za szybą, w Iranie. Było by lepiej, bym tego nie zrobiła". W oczach jej pozostaje obraz ojca odchodzącego z omdlała w jego ramionach matką.